(ข) ปจฺจนีกํ
[17] (ก) น จกฺขุ น ธาตูติ?
จกฺขุํ ฐเปตฺวา อวเสสา ธาตู น จกฺขุธาตุฯ จกฺขุญฺจ ธาตุญฺจ ฐเปตฺวา อวเสสา น เจว จกฺขุ น จ ธาตุฯ
(ข) น ธาตู น โสตธาตูติ? อามนฺตาฯ
น จกฺขุ น ธาตูติ?
จกฺขุํ ฐเปตฺวา อวเสสา ธาตู น จกฺขุ, ธาตุฯ จกฺขุ จ ธาตุญฺจ ฐเปตฺวา อวเสสา น เจว จกฺขุ น จ ธาตุฯ น ธาตู น ฆานธาตุ…เป.… น ธาตู น ธมฺมธาตูติ? อามนฺตาฯ
(ก) น ธมฺโม น ธาตูติ? อามนฺตาฯ
(ข) น ธาตู น จกฺขุธาตูติ? อามนฺตาฯ
น ธมฺโม น ธาตูติ? อามนฺตาฯ
น ธาตู น โสตธาตุ…เป.… น ธาตู น มโนวิญฺญาณธาตูติ? อามนฺตาฯ (จกฺกํ พนฺธิตพฺพํ)ฯ
(ยถา อายตนยมกสฺส ปณฺณตฺติ เอวํ ธาตุยมกสฺส ปณฺณตฺติ วิตฺถาเรตพฺพา)
ปณฺณตฺตินิทฺเทสวาโรฯ
2. ปวตฺติวาโร 1. อุปฺปาทวาโร
(1) ปจฺจุปฺปนฺนวาโร
(ก) อนุโลมปุคฺคโล
[18] (ก) ยสฺส จกฺขุธาตุ อุปฺปชฺชติ ตสฺส โสตธาตุ อุปฺปชฺชตีติ?
สจกฺขุกานํ อโสตกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ จกฺขุธาตุ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ โสตธาตุ อุปฺปชฺชติฯ สจกฺขุกานํ สโสตกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ จกฺขุธาตุ จ อุปฺปชฺชติ โสตธาตุ จ อุปฺปชฺชติฯ
(ข) ยสฺส วา ปน โสตธาตุ อุปฺปชฺชติ ตสฺส จกฺขุธาตุ อุปฺปชฺชตีติ?
สโสตกานํ อจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ โสตธาตุ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ จกฺขุธาตุ อุปฺปชฺชติฯ สโสตกานํ สจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ โสตธาตุ จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุธาตุ จ อุปฺปชฺชติฯ
(ก) ยสฺส จกฺขุธาตุ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ฆานธาตุ อุปฺปชฺชตีติ?
สจกฺขุกานํ อฆานกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ จกฺขุธาตุ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ ฆานธาตุ อุปฺปชฺชติฯ สจกฺขุกานํ สฆานกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ จกฺขุธาตุ จ อุปฺปชฺชติ ฆานธาตุ จ อุปฺปชฺชติฯ
(ข) ยสฺส วา ปน ฆานธาตุ อุปฺปชฺชติ ตสฺส จกฺขุธาตุ อุปฺปชฺชตีติ?
สฆานกานํ อจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ฆานธาตุ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ จกฺขุธาตุ อุปฺปชฺชติฯ สฆานกานํ สจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ฆานธาตุ จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุธาตุ จ อุปฺปชฺชติฯ
(ก) ยสฺส จกฺขุธาตุ อุปฺปชฺชติ ตสฺส รูปธาตุ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ
(ข) ยสฺส วา ปน รูปธาตุ อุปฺปชฺชติ ตสฺส จกฺขุธาตุ อุปฺปชฺชตีติ?
สรูปกานํ อจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ รูปธาตุ อุปฺปชฺชติ , โน จ เตสํ จกฺขุธาตุ อุปฺปชฺชติฯ สจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ รูปธาตุ จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุธาตุ จ อุปฺปชฺชติฯ
(ก) ยสฺส จกฺขุธาตุ อุปฺปชฺชติ ตสฺส มโนวิญฺญาณธาตุ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ
(ข) ยสฺส วา ปน มโนวิญฺญาณธาตุ อุปฺปชฺชติ ตสฺส จกฺขุธาตุ อุปฺปชฺชตีติ?
สจิตฺตกานํ อจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ มโนวิญฺญาณธาตุ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ จกฺขุธาตุ อุปฺปชฺชติฯ สจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ มโนวิญฺญาณธาตุ จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุธาตุ จ อุปฺปชฺชติฯ
(ก) ยสฺส จกฺขุธาตุ อุปฺปชฺชติ ตสฺส ธมฺมธาตุ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ
(ข) ยสฺส วา ปน ธมฺมธาตุ อุปฺปชฺชติ ตสฺส จกฺขุธาตุ อุปฺปชฺชตีติ?
อจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ธมฺมธาตุ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ จกฺขุธาตุ อุปฺปชฺชติฯ สจกฺขุกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ ธมฺมธาตุ จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุธาตุ จ อุปฺปชฺชติฯ
(ยถา อายตนยมกํ วิภตฺตํ เอวํ ธาตุยมกมฺปิ วิภชิตพฺพํ, สทิสํ กาตพฺพํ)ฯ
3. ปริญฺญาวาโร
[19] โย จกฺขุธาตุํ ปริชานาติ โส โสตธาตุํ ปริชานาตีติ? อามนฺตาฯ…เป.… (ธาตุยมกํ ปริปุณฺณํ เปยฺยาเลน)ฯ
ธาตุยมกํ นิฏฺฐิตํฯ
ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ
5. สจฺจยมกํ
1. ปณฺณตฺติวาโร